Review sách Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ

Vì đây là sách được tặng nên tôi đã vô cùng hứng khởi đọc chờ đợi đọc hết, nhưng hứng khởi bao nhiêu thì sau khi đọc tôi lại càng buồn rầu bấy nhiêu (thậm chí sau khi đọc bộ sách này tôi còn không dám mua, đọc thêm những cuốn tương tự). Không phải buồn do thất vọng vì cuốn sách không hay mà là bởi vì cuốn sách đã truyền cho tôi, cho biết bao đọc giả những cảm xúc chân thật và mãnh liệt của tác giả - hối tiếc, giận dữ, tội lỗi, căm ghét, bất lực,…

Mua tại Tiki Mua tại Fahasa Mua tại Shopee

John Maxwell Coetzee là ai?

Nhà văn Nam Phi John Maxwell Coetzee là bậc thầy của tiểu thuyết hiện đại, đồng thời là một trong những người có thu nhập cao nhất trong làng văn thế giới.

J. Coetzee sinh ngày 9/2/1940, trong một gia đình gốc Đức tại miền Tây Nam Phi. Từ nhỏ cậu bé J. Coetzee đã giỏi cả tiếng Anh và tiếng Đức. Ông lần lượt nhận bằng cử nhân Văn chương Anh và Toán học, bằng Tiến sĩ văn chương với bản luận văn "Việc dùng máy tính trong việc phân tích các tiểu thuyết của Samuel Beckett"…

Trong suốt bốn chục năm với vai trò của một nghệ sĩ ngôn từ, J. Coetzee đã viết cả thảy mười cuốn tiểu thuyết, chuyên về các vấn đề xã hội: "Duskland" (1974), "Trong trái tim đất nước" (1977), "Đợi bọn rợ" (1980), "Cuộc đời và thời đại của Michael K" (1983), "Kẻ thù" (1986), "Thời đại sắt" (1990), "Ông thầy ở Peterburg" ((1994), "Ô nhục" (1999)… Bối cảnh của tất cả các tiểu thuyết này là mảnh đất Nam Phi hoang tàn, với muôn vàn bất công và phi lý. Đó là nơi mà con người với con người, con người và lịch sử luôn ở trạng thái đối đầu và xóa bỏ lẫn nhau. 

Vào sinh nhật lần thứ 80 của nhà văn John Maxwell Coetzee, trang chính thức của giải Nobel đã đăng lại video bài diễn từ của ông, khi đến Thụy Điển nhận giải Nobel Văn chương 2003. Thay vì nói về sự nghiệp văn chương, hay muốn truyền đi thông điệp về nghề viết, Coetzee đã dành nhiều lời lẽ yêu thương và trân trọng gửi đến mẹ ông.

Thời gian cống hiến cho văn chương là có giới hạn song những tuyệt tác mà ông tạo nên chưa bao giờ ngừng cuốn hút.

Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ

Cuốn sách “Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ” có nội dung xoay quanh thời thơ ấu của tác giả - một cậu bé da trắng sinh ra và lớn lên giữa Nam Phi - một vùng đất quá đỗi xa lạ với mình, và điều duy nhất mình biết chỉ là cái nóng và chế độ phân biệt chủng tộc. Lần đầu tiên, đọc lướt qua toàn bộ tác phẩm sẽ chẳng có lấy 1 ấn tượng nào cả, thậm chí còn cảm thấy bí bách với cách sử dụng ngôi kể thứ ba tường thuật lại sự việc một cách quá khách quan, chậm rãi, với những quan điểm chính trị, chủng tộc, tôn giáo đầy phiến diện, với cuộc sống trường học chả có gì đáng nói ngoài đòn roi của thầy cô, với nông trại to lớn nhưng tẻ nhạt và có vẻ sắp thua lỗ đến mức phải bán đi, với cảnh nợ nần, chết chóc, già nua, đau thương của những người xung quanh tác giả.

Mua tại Tiki Mua tại Fahasa Mua tại Shopee

Nhưng khi đọc lại lần hai, đọc bằng sự chậm rãi và thấu hiểu thì người ta cảm nhận được đây là cuốn sách không dành cho việc đọc ngắn, tranh thủ trong ngày, nó phải đọc vào một buổi dài dài, yên tĩnh.

Tác giả dùng ngôi ba, thì hiện tại kể chuyện, không đưa ra một khoảng thời gian rõ ràng, lai láng pha trộn giữa chương này và chương khác, quá khứ hiện tại hay tương lai đều không thể nhận ra làm những câu chuyện và suy nghĩ của nhân vật hiện lên như thể đang xảy ra chứ không phải là từ lúc trước nào đó, làm cho ta mở bất kì một trang nào đọc cũng có thể hiểu, không cần phải biết trước đó nhân vật đã làm gì. Ở đây có mâu thuẫn với bên trên, phải đọc chậm rãi mới hiểu lại cũng vừa nói mở đâu đọc đó cũng hiểu.

Tác giả đã kể và miêu tả rất nhiều về nông trang nhà nội, mặc dù “Nông trang không phải là nhà của hắn, hắn sẽ không bao giờ hơn một vị khách, một vị khách không thoải mái ở đó” nhưng tác giả vẫn vô cùng yêu thích nơi này, muốn chết được chôn tại đây hay thậm chí chỉ cần được hỏa thiêu rồi rắc tro cốt là đã mãn nguyện rồi “chẳng có nơi nào trên trái đất hắn yêu quý hơn hay có thể hình dung được mình yêu quý hơn nơi đó”. Tuy nông trại rất đẹp, tươi mới so với hầu hết những nơi khác trong câu chuyện nhưng chính ở nông trại, ta lại bắt gặp những điều làm ta buồn da diết. Tại sao phụ nữ phải làm việc dưới bếp khi đàn ông cãi nhau uống rượu trên nhà, tại sao những người Da Màu làm thuê cho nông trang tuy gắn bó với nông trang còn hơn cả những người chủ nhưng luôn dè dặt, xa cách dù tác giả có nhiệt tình thế nào, tại sao những con cừu lại chấp nhận số phận của chúng, nhu mì đến lúc chết, tại sao chú bác của cậu luôn đi săn bắn ban đêm, phải chăng vì “họ không có năng lực bắn trúng thứ gì vào ban ngày”….

Mua tại Tiki Mua tại Fahasa Mua tại Shopee

Bên cạnh nông trang thì nhắc nhiều nhất chính là người mẹ của tác giả. “Bà là điều vững chắc nhất trong đời của hắn. Bà là tảng đá cho hắn đặt chân lên. Không có bà hắn chẳng là gì cả”. Đọc cả cuốn sách ta có thể thấy sự mâu thuẫn của cậu bé, cậu vừa rất yêu mẹ lại vừa rất ghét cách mẹ yêu mình, cậu luôn tìm cách xa lánh bà, làm tổn thương bà rồi lại tự mình hối hận nhưng không xin lỗi bà “hắn cố ý làm lòng mình chai đá lại trước bà, không chịu nhượng bộ”, cậu đứng về phía mẹ nhưng nếu quan điểm của mẹ đối lập với số đông thì cậu chọn về phe người khác. Thấy những sự hi sinh của mẹ, “hắn ước sao bà đừng yêu hắn đến như vậy”. Đây là một trong số những lí do mà khi đọc lướt qua lần đầu, ít người có thể ngấm nổi cuốn sách. Nhưng khi suy nghĩ lại, có phải chúng ta đối xử với mẹ khi nhỏ đều đã như thế hay có một phần giống như thế?

Song điều ấn tượng và buồn nhất về cuốn sách này không phải là thái độ và cách hành xử của cậu bé với những gì xảy ra với cậu mà lại là một nhân vật phụ- bà dì Annie và cũng là mẹ đỡ đầu của cậu. Tất cả những thứ được nói về bà chỉ là sự buồn khổ- bà có một người cha là một ông già Đức “độc ác và độc đoán dễ sợ”, bà là “người đã nô dịch cả cuộc đời mình vì bản thảo điên rồ của cha mình”, bà sống một mình trong căn hộ hết sức sầu não, ngã cầu thang bị gãy xương hông nhưng không ai thân thích đủ khả năng để chăm sóc bà vậy nên bà phải sống phần đời cuối cùng trong trại dưỡng lão. Thậm chí đến cái chết của bà cũng hết sức thê lương, một ngày mưa rơi, quan tài chưa được chôn cất ngay vì các phu lấp mộ chưa đến, vỏn vẹn năm người thân tham dự tang trong cậu bé chỉ đi vì mẹ nài nỉ. Ấy vậy mà bà là người duy nhất trong truyện nói những điều tích cực với cậu bé “Cháu giỏi giang quá.”, “Cháu biết nhiều quá”, “Thằng bé đặc biệt đấy”, bà đã nhìn ra ở cậu rất nhiều điều mà chính cậu ở “Tuổi thơ” không thể nào hiểu hết.

Điều cảm nhận được qua loa nhất từ cuốn sách, có thể là vì sự khác biệt với nơi sinh sống và thời đại của tác giả nên không thể hiểu rõ, chính là sự phân biệt giữa tôn giáo, tầng lớp xã hội, bản địa và con cháu kẻ xâm lược, Da Màu và Da Trắng, Afrikaans và Anh,… Những người Da Màu nghèo khổ, trẻ con sẵn sàng làm theo những gì người ta sai trên phố vì một đồng lẻ, người lớn đi qua cửa nhà người khác “được nhờ” vào sửa giúp đồ bị hỏng thì chưa bao giờ dám từ chối, người Afrikan tục tĩu thô kệch, “lúc nào cũng giận điên lên vì lòng họ tổn thương”,… Đọc những đoạn như vậy chỉ có cảm giác không thoải mái mà chính mình cũng không hiểu tại sao lại phải không thoải mái.

Sau khi đã đọc rất kĩ cuốn sách thì tôi quyết định đợi thêm vài tháng mới đọc cuốn thứ hai, thực sự là không dễ dàng để vượt qua nỗi buồn mà quyển “Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ” mang lại. Đọc xong cuốn sách,câu hỏi của bà dì cứ luẩn quẩn trong tâm trí độc giả “Cháu còn quá nhỏ mà lại biết quá nhiều. Cháu định giữ hết chúng trong đầu thế nào đây?” và lời tự vấn của chính tác giả “Hắn sẽ giữ hết chúng trong đầu thế nào đây, tất thảy những cuốn sách, tất thảy những con người, tất thảy những câu chuyện này? Và nếu hắn không ghi nhớ chúng, thì ai sẽ làm?”…

Mua tại Tiki Mua tại Fahasa Mua tại Shopee

Sách của J. Coetzee chưa bao giờ làm ta thất vọng, “Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ” như một món quà trao tặng, gieo rắc vào con tim, vào lí trí biết bao trăn trở, xúc động. Đọc sách sai chưa chắc đã biết nhưng đọc sách đúng chắc chắn là “Những Cảnh Đời Tỉnh Lẻ - Tuổi Thơ” của J. Coetzee.

Cuộc đời con người không ai giống nhau, có buồn, có vui, có sướng, có khổ, thời khắc xung quanh mỗi người chưa chắc đã là thời khắc hạnh phúc nhất càng chưa chắc đã là đau đớn nhất, hãy làm bất cứ điều gì để sau này-ở tương lai bộn bề tấp nập ta nghĩ lại và không hối hận bởi bất cứ điều gì…