Ý nghĩa truyện ngụ ngôn con cáo và chùm nho

Truyện ngụ ngôn là một thể loại ở Việt Nam, thuộc thể loại văn học dân gian, nhằm mục đích sử dụng sự đối nghịch, bất hợp lý giữa những hành động của con người để tạo ra tình huống trào phúng. Cốt truyện ngụ ngôn ngắn, hàm xúc, giàu sức biểu hiện, bộc lộ bản chất của đối tượng, và hình thức phúng dụ trợ giúp đắc lực cho sự thuyết minh tính cách của nhân vật ngụ ngôn. Thể loại truyện ngụ ngôn phát triển nhiều hơn ở nước ngoài, với số lượng khổng lồ và chất lượng tốt, có những tác phẩm ngụ ngôn trở thành kinh điển. Trong đó có câu chuyện ngụ ngôn “con cáo và chùm nho” là một trong những câu chuyện đặc sắc với ý nghĩa nhân văn được tác giả truyền tải cần phải được phân tích và tìm hiểu kĩ.

Vài nét về tác phẩm

Con cáo và chùm nho là truyện ngụ ngôn của Aesop, Một ngày nọ, Cáo ta xuống triền núi và phát hiện ra phía trước có một vườn nho. Dưới tán lá xanh, từng chùm nho căng tròn mọng nước, dưới ánh sáng mặt trời trông lại càng hấp dẫn. Những chùm nho này khiến người ta thèm thuồng. Cáo thèm tới mức nước bọt cứ trào ra hai bên mép. Cáo ta nhìn trước ngó sau thấy chẳng có ai, nho lại nhiều như thế này, cũng muốn chén ngay mấy chùm.

Cáo đứng thẳng người, vươn tay hái nho. Nhưng giàn nho thì cao quá, Cáo ta dù có vươn người đến đâu cũng không thể tới được. Cáo nhanh trí nghĩ ra một cách, thử nhảy lên xem sao nhưng cố lắm cũng chỉ với tới lá nho mà thôi.

Cáo ta không đành lòng rời khỏi vườn nho khi chưa chén được quả nào, thế là nó lượn mấy vòng quanh vườn, cuối cùng cũng phát hiện ra một cây nho khá thấp. Cáo ta lại nhảy lên, không tới được chùm nho, lại gắng sức nhảy lên lần nữa, vẫn không hái được quả nho nào. Cáo ta lại lượn xung quanh giàn nho. Ha ha, cuối cùng thì cũng phát hiện ra một chùm nho còn thấp hơn chùm lúc nãy. Thích chí quá, Cáo ta tự đắc:

- Không có việc gì có thể làm khó ta được, ha ha!

Nước dãi trong cổ họng cứ trào ra, lùi lại mấy bước lấy đà, Cáo nhảy lên, nhưng hỡi ôi, vẫn chẳng với tới được.

Cáo ta dù có làm thế nào cũng không thể hái được nho, thở đánh thượt một cái rồi nói:

- Làm sao mà mình lại cứ phải cố ăn mấy cái chùm nho này nhỉ? Vỏ thì xanh thế, chắc chắn là chưa chín rồi. Không biết chừng còn vừa chua vừa chát, không nuốt được, có khi còn phải nhổ ra, đúng là chả ra làm sao cả. Nói xong, Cáo rầu rĩ rời khỏi vườn nho.

Một câu chuyện hay và đặc sắc, thông qua tiếng cười trào phúng để gửi gắm những tư tưởng nhân văn sâu sắc.

Ý nghĩa câu chuyện

* Phê phán lối thắng lợi tinh thần

Câu chuyện ngụ ngôn minh hoạ khái niệm bất hoà hợp về nhận thức xảy ra khi một người cố gắng đồng thời giữ các ý nghĩ không tương hợp. Sự bất hoà hợp này có thể được làm giảm đi bằng cách thay đổi niềm tin hoặc trạng thái ước muốn, cho dù nó dẫn đến hành vi không hợp lí. Sự trái ngược giữa thành quả đạt được và sự cố gắng bẻ ngược nhận thức của nhân vật tạo thành tình huống truyện đặc sắc của câu chuyện. Con cáo không thể hái được chùm nho nên đã tự nhủ mình nho còn xanh lắm để biện hộ cho việc không thể hái được chùm nho của mình là do tác động của ngoại cảnh, là do không đáng để hái. Đây được coi là lối thắng lợi tinh thần, ru ngủ bản thân bằng cách tự tưởng tượng ra hàng trăm lý do cho sự thất bại của mình, để biện hộ cho sự yếu kém của bản thân. Thực chân, chúng ta không làm được nhưng lại không biết chấp nhận sự thật là mình yếu kém, Có rất nhiều người tỏ ra chê bai, khinh miệt cái mà họ mong muốn có nhưng không được. Thực tế thì chỉ là vì khả năng của mình có giới hạn không thể có được nhưng đành lấy cớ, tự dối lòng mình để tự biện minh.

Truyện ngụ ngôn “con cáo và chùm nho”  đả kích lối nghĩ thắng lợi tinh thần, không chịu thừa nhận yếu kém, luôn đổ lỗi sự thất bại của mình cho những lý do khác. Ngoài ra, truyện phê phán mạnh mẽ thói biện minh của con người mà không bao giờ thừa nhận là mình sai, đạt được thành quả thì tung hô bản thân, nhưng không đạt được thì là do hoàn cảnh.

* Lời khuyên nên biết đánh giá hoàn cảnh và khó khăn trong cuộc sống

Đối với hành động của con cáo, cố gắng bằng được để hái được chùm nho là một hành động tốt, đầy ý chí và nỗ lực. Tuy nhiên, trong cuộc sống, khó khăn luôn tồn tại và đôi khi vượt xa khả năng của con người, không phải lúc nào cũng nên cố gắng hết sức mình khi ngay từ đầu ta đã biết không thể thực hiện được. Vì vậy, cần khôn khéo và thông minh hơn khi đương đầu với khó khăn, ví dụ không thể chỉ nhảy thật cao để lấy chùm nho, có thể nhờ sự giúp đỡ, hoặc tìm một giàn nho nào đó thấp hơn, đó là cách thích nghi với hoàn cảnh.

Ngoài ra, chùm nho tượng trưng cho những thứ không thuộc về mình, không nên cố gắng đạt được mà nên tự tạo thành quả cho bản thân mình.

Truyện ngụ ngôn “con cáo và chùm nho” có thể thấy chứa đựng tình huống trào phúng đặc sắc, nổi bật với tiếng cười châm biếm, đả kích sâu cay, phê phán thói thắng lợi tinh thần và luôn đổ lỗi cho hoàn cảnh của con người.

Xem thêm:

• 101 Truyện Cổ Tích Hay Và Ý Nghĩa Nhất Về Loài Vật
• Những câu chuyện cổ tích về loài người hay và ý nghĩa nhất
• Truyện cổ tích thế tục Việt Nam hay và ý nghĩa nhất