Phong vị dân gian trong các tác phẩm của Nguyễn Bính

Nguyễn Bính, nhà thơ của thôn quê, một lòng hoài niệm quá khứ, níu giữ những nét đẹp dân gian ngay trong từng câu thơ của mình. Cùng với tấm lòng sắc son với truyền thống dân tộc, nỗi trở trăn và nuối tiếc cho một thời đã qua, những tác phẩm của ông vừa là nỗ lực níu giữ những chuẩn mực truyền thống, vừa là tiếng thở dài cho một thời đã qua không thể quay đầu lại. Bởi vậy, giọng văn đậm chất ca dao dân ca, mộc mạc giản dị chính là phong cách của ông. Nguyễn Bính đã tìm một lối đi riêng, trở về với văn hóa dân gian, với những câu hát cửa đình, rặng mồng tơi, bến đò, cây đa, bến nước…Cái tôi chân quê hóa thân vào những người nhà quê, viết về nỗi niềm, dở dang lỡ làng của họ. Phong vị dân gian ướp vào từng ngôn từ.

Phong vị dân gian trong các tác phẩm của Nguyễn Bính

Thể thơ

Chất dân gian trong thơ Nguyễn Bính trước hết được thể hiện ở thể thơ ông sử dụng để viết, đó là thể thơ lục bát. Đây là thể thơ truyền thống, được sử dụng rất nhiều trong ca dao, thích hợp cho những lời tâm sự, bộc bạch. Bản thân thể thơ đã mang trong mình kết tinh vẻ đẹp của một thế hệ đi trước, có thể nói là thể thơ sinh ra từ đồng ruộng, mồ hôi, và nước mắt của người dân lao động nên rất đỗi gần gũi. Ta đã từng nghe trong những lời ru:

Ru con, con ngủ cho say

Để u dệt vải cho thầy nhuộm nâu

Cắt quần cắt áo u khâu

Để thầy con mặc dãi dầu mùa chiêm.

Ta đã từng thấy trong những lời tình tự:

Sợ đời nước mắt soi gương.

                     Càng yêu nhau đắm càng thương nhớ nhiều – Ca dao

Nay, khi các nhà thơ đang bận bịu đi tìm cái mới, ta lại thấy thể thơ quen thuộc này trong tác phẩm của Nguyễn Bính:

Em ơi! Em ở lại nhà

Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương

Mẹ già một nắng hai sương

Chị đi một bước trăm đường xót xa

Cách ngắt nhịp 2/2/2 ở câu lục và 4/4 ở câu bát khiến cho bài thơ càng giàu tính nhạc, uyển chuyển trong từng câu thơ, đồng thời thể hiện được tính chân thực của nỗi nhớ da diết. Thể thơ lục bát gần gũi, song không lạc hậu, lại truyền tải rất tốt thông điệp của tác giả.

Xem thêm: List 10 tác phẩm văn học Việt Nam hay nhất hiện nay

Giọng thơ và ngôn ngữ thơ Nguyễn Bính

Giọng thơ của Nguyễn Bính cũng mang đậm hương vị của dân gian, Hoài Thanh đã từng có những nhận xét: “Nhà thơ đã gọi dậy cái hồn buồn của Ðông Á,...đã khơi lại cái mạch sầu mấy nghìn năm vẫn ngấm ngầm trong cõi đất này”. Giọng thơ của Nguyễn Bính gói gọn trong hai chữ chân quê. Nếu như thơ Xuân Diệu mới lạ trong màu sắc phương Tây ,  Hàn Mặc Tử siêu thực trong thơ Điên… Nguyễn Bính lại tinh ròng trong chất ca dao. Tầng sâu nhất của thơ Nguyễn Bính không chỉ là hồn dân tộc, mà còn là “giọng nói của toàn nhân loại thức dậy” qua giọng nói của một con người, một cá nhân. Nói cách khác, thơ Nguyễn Bính “dường như nói bằng hàng nghìn giọng, mê đắm và thuyết phục, nó nâng cái mô tả từ chỗ ngắn ngủi một lần và tạm thời lên chỗ tồn tại muôn đời”.

Cái giọng thơ chân chất, mang hơi hướng kể chuyện tâm sự trở thành đặc trưng của thơ ông:

Quê tôi có gió bốn mùa

Có giăng giữa tháng, có chùa quanh năm.

Chuông hôm, gió sớm, giăng rằm:

Chỉ thanh đạm thế, âm thầm thế thôi.

Hay

 

Cô hái mơ ơi!

Chả giả lời nhau lấy một lời

Cứ lặng rồi đi, rồi khuất bóng

Rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi...

Dung dị nhưng đủ tính nghệ thuật, làm dậy lên một truyền thống dân tộc ngỡ đã bỏ quên rất lâu. Giọng thơ của Nguyễn Bính như những lời tâm tình thủ thỉ mộc mạc giữa người với người. Cách nói xa xăm, giàu tính nghệ thuật, lại đa sức gợi, mỗi bài thơ tựa như một bài hát dân ca, hoàn toàn vượt xa địa hạt của thơ ca.

Ngônngữ thơ cũng được kế thừa từ ca dao dân ca khi nhà thơ thường xuyên sử dụng các biện pháp tu từ thường xuyên được sử dụng trong ca dao như điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ...

Nào đâu cái yếm lụa sồi?

Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?

Nào đâu cái áo tứ thân?

Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?

(Chân quê)

Trong thơ Nguyễn Bính xuất hiện rất nhiều những hình ảnh trong ca dao. Ví dụ trong Tương Tư, nhà thơ có viết:

Thôn Đoài ngồi nhớ thôn đông

Một người chín nhớ mười mong một người

Trong ca dao cũng có câu:

Làm trai cho đáng lên trai

Xuống đông, đông tĩnh; lên đoài, đoài tan

Vậy cho nên có thể nói, hồn thơ của Nguyễn Bính là một hồn chân quê, một lòng đi về với đất với người.

Tuyển tập thơ của Nguyễn Bính

Xem thêm: Những tiểu thuyết ngôn tình hay nhất nên đọc

Đề tài trong thơ Nguyễn Bính

Đây có thể nói là phương diện thể hiện rõ nhất chất dân gian trong thơ Nguyễn Bính. Vào thời điểm đang có sự cách tân mạnh mẽ trên văn đàn Việt Nam, các nhà thơ, nhà văn đang kêu gào phá bỏ rào cản để cái tôi được cất tiếng sau hàng nghìn năm bị kìm hãm: “Ðời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi. Mất bề rộng, ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi sâu, càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư, ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, ta đắm say cùng Xuân Diệu. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ ngẩn buồn trở về hồn ta cùng Huy Cận.” – Hoài Thanh. Ấy vậy mà khi các nhà thơ đang mạnh mẽ tìm đến những đề tài mới lạ, khuôn từ phá cách, Nguyễn Bính lại nhất quyết chọn cho mình những đề tài gần gũi với cuộc sống thường nhật. Đó chính là tình yêu đôi lứa:

Nhà em có một giàn giầu

Nhà anh có một hàng cau liên phòng

Thôn Đoài thì nhớ thôn Đông

Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?– Tương Tư

Tình yêu lứa đôi là đề tài quá quen thuộc trong ca dao Việt Nam, những câu ca dao, câu hát dân ca như những lời tình tự giữa trai gái yêu nhau, nhẹ nhàng và e lệ:

Cô kia cắt cỏ một mình,

Cho anh cắt với chung tình làm đôi.

Cô còn cắt nữa hay thôi,

Cho anh cắt với làm đôi vợ chồng. – Ca dao

Cách nói vòng vo, song lại thể hiện rất rõ sự e lệ của con người khi yêu, Nguyễn Bính đã khai thác rất tốt đề tài này. Đúng như nhà thơ Vũ Quần Phương nhận xét: “Ngòi bút Nguyễn Bính có biệt tài diễn tả những mối tình quê thơ và mộng”. Ta bắt gặp trong thơ ông những mối tình trong sáng của trai, gái nơi thôn quê nảy nở từ những ngày hội xuân, những đêm hát chèo, những sinh hoạt đời thường với rất nhiều cung bậc cảm xúc. Đặc biệt, nỗi nhớ là cung bậc cảm xúc được nhà thơ khắc họa thành công nhất, không điên cuồng song đủ da diết cho một tình yêu chân thành.

Nhà thơ viết rất nhiều về đời sống thôn quê, Nhà phê bình văn học Hoài Thanh đã thật chí lý khi cho rằng: “Nguyễn Bính đã đánh thức người nhà quê vẫn ẩn náu trong lòng ta”. Người đọc mọi lứa tuổi thuộc thơ Nguyễn Bính, bởi nhiều câu thơ của ông không chỉ gợi được cảnh quê mà còn diễn tả chân thành và xúc động hồn quê bình dị mà thiêng liêng, sâu nặng:

Trên đường cát mịn một đôi cô

Yếm đỏ, khăn thâm trẩy hội chùa

Gậy trúc dắt bà già tóc bạc

Tay lần tràng hạt, miệng nam mô

Những phong tục tập quán được đưa vào thơ rất khéo léo, khiến người đọc không có cảm giác tù túng chật hẹp trong khuôn phép, lại cảm thấy yêu hơn vùng thôn quê bình dị.

Nhưng cái hay nhất ở Nguyễn Bính, là ở trong thơ ông luôn phảng phất một nỗi buồn tiếc nuối, đó chính là tiếng thở dài hiu hắt khi chứng kiến sự lụi tàn của văn hóa dân gian, dòng người bỏ lại thôn quê yên bình để đi đến ánh sáng phồn hoa đô thị. Đây là đề tài rất mới trong văn học Việt Nam thời đó, viết về những nghĩ suy trước sự đổi thay của văn hóa. Ta nghe trong Nguyễn Bính tiếng ngậm ngùi:

Hoa chanh nở giữa vườn chanh

Thầy u mình với chúng mình chân quê

Hôm qua em đi tỉnh về

Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều- (Chân Quê)

Nhà thơ bất lực trước sự đổi thay của con người, chỉ đành thở dài mà than trách:

Không còn ai ở lại nhà

Hỏi còn ai nữa? để hoa đầy vườn

Trăng đầy ngõ, gió đầy thôn

Anh về quê cũ có buồn không anh?.

 

Nguyễn Bính không dùng chữ trừu tượng hay cầu kỳ để viết nên những vần thơ để đờị Ông cũng không không dùng những triết lý cao siêu để nói lên những điều hiển nhiên trong cuộc sống.

Thơ Nguyễn Bính có cái tôi bình dị, viết về nông thôn, đến nỗi người đời gọi ông bằng một cái tên đặc biệt “thi sĩ chân quê”. Cái tôi gần gũi, mộc mạc, đi vào đời sống của những người nông dân, tình yêu trong thơ được thể hiện qua những vần thơ dịu dàng, đậm đà bản sắc dân tộc, đôi khi kết hợp một chút phá cách mới lạ của “cái yêu mới mẻ, hiện đại” của phương Tây,  đã làm cho ông sống mãi trong lòng những người yêu thơ tình, ghi dấu mãi vào kho tàng thi ca dân tộc một nhà thơ tài hoa, lãng tử.

Thảo Nguyên

 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về SachHay24H.com. Khi chia sẻ, cần phải dẫn link, trích dẫn nguồn đầy đủ về SachHay24h.Com. Mọi hành vi sao chép hoặc trích nguồn, chia sẻ bài viết không đầy đủ đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Go HomePage: Sách Hay 24H hoặc click: Sách hay nhất mọi thời đại, Mua sách online, Bạn đắt giá bao nhiêu, Truyện cổ tích Việt Nam, Mùa xuân nho nhỏ, Tràng giang, Hịch tướng sĩ

Săn ưu đãi - Chương trình khuyến mãi từ tiki - Sách văn học càng mua càng được giảm giá
Sách cùng danh mục
Sóng - Tiếng Lòng Thổn Thức Của Người Con Gái Khi Yêu

Sóng - Tiếng Lòng Thổn Thức Của Người Con Gái Khi Yêu

Sóng của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh là một bài thơ rất hay và cảm xúc. Hãy cùng SachHay24h.com cảm nhận bài...

Hịch tướng sĩ - Tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam

Hịch tướng sĩ - Tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam

Hịch tướng sĩ là một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng của Việt Nam nói về lịch sử hào hùng...

Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ từ con mắt của người đọc

Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ từ con mắt của người đọc

Mùa xuân nho nhỏ thể hiện tư tưởng sống cao đẹp, sống là cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời....

Sách đọc nhiều nhất
Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ từ con mắt của người đọc

Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ từ con mắt của người đọc

Mùa xuân nho nhỏ thể hiện tư tưởng sống cao đẹp, sống là cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời....

Hịch tướng sĩ - Tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam

Hịch tướng sĩ - Tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam

Hịch tướng sĩ là một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng của Việt Nam nói về lịch sử hào hùng...

Sóng - Tiếng Lòng Thổn Thức Của Người Con Gái Khi Yêu

Sóng - Tiếng Lòng Thổn Thức Của Người Con Gái Khi Yêu

Sóng của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh là một bài thơ rất hay và cảm xúc. Hãy cùng SachHay24h.com cảm nhận bài...

Giá trị hiện thực trong tác phẩm Truyện Kiều

Giá trị hiện thực trong tác phẩm Truyện Kiều

Truyện Kiều là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam, tác phẩm là đỉnh cao của ngôn từ,...

Thuyền Và Biển - Lời Tự Sự Của Một Tình Yêu

Thuyền Và Biển - Lời Tự Sự Của Một Tình Yêu

“Thuyền và biển” là một trong những bài thơ tình hay của nhà thơ Xuân Quỳnh. Tình yêu trong Xuân Quỳnh...

Chất thơ trong truyện ngắn của nhà văn Thạch Lam

Chất thơ trong truyện ngắn của nhà văn Thạch Lam

Truyện ngắn của Thạch Lam mang đậm màu sắc chữ tình, cất lên từ vẻ đẹp tâm hồn trong truyện ngắn...

Review sách hay, sách hay nên đọc tại Sách Hay 24H.